Redactionele reactie op Ontwerponderzoek ‘De Vos verkennen’ – Anna Windgassen

Door: Anna van Strien – Windgassen



Interessante aspecten



‘Hoe kan ik mijn leerlingen (nog meer) interesseren voor een klassieke, middeleeuwse tekst?’ is een altijd relevante vraag voor ons literatuuronderwijs, die raakt aan het bredere vraagstuk van leesmotivatie. Van den Vos Reijnaerde is een parel uit de oude teksten die tot de verbeelding van een hedendaagse publiek blijft spreken. In dit ontwerponderzoek zien we de integratie van een rijk pakket aan inmiddels nader onderzochte principes van motiverend en effectief literatuuronderwijs (het aanspreken van autonomie, competentie, relatie (samen, actief, passend), leren in interactie en in gesprek met elkaar, een enthousiasmerende docentrol) tot een overdraagbare en uitvoerbare, differentieerbare lessenreeks voor klas 3 en 4 van havo vwo.

De variatie aan ontworpen leerlingtaken waaruit leerlingen kunnen kiezen is rijk en relevant, ook al is de theorie van ‘meervoudige intelligenties’ van Howard Gardner inmiddels ‘ingehaald’.

Het belang van het kwalitatieve gesprek met de leerlingen in een deels procesgerichte benadering kan nader in verband worden gebracht met de ontwikkeling van de literaire competentie van leerlingen.



Wat behoeft nader onderzoek of uitwerking

Uit de conclusie van het onderzoek blijkt: “Welke factor die mogelijk inzet-en interesseverhogend] het sterkste heeft gewogen, zal per leerling verschillen en zal in een ander type onderzoek beter en nauwer onderzocht kunnen worden.”

Zo is de factor ‘interactie/gesprekken over de betekenis van de tekst’, het ‘samen en in interactie leren’, in dit ontwerponderzoek nog niet expliciet onderzocht. Inzet is nu vooral geweest om effect van vergrote aanspraak op autonomie en de afwisseling in leertaken te onderzoeken.



Het is voor nader onderzoek interessant om het ontwerp aan te passen en uit te voeren in havo 3 of 4, vwo 3 of 4. Interessant is ook een uitvoering in vmbo, in het licht van de curriculumvernieuwing, waarin historische teksten wellicht in het vmbo ook een plek krijgen. Ook een combinatie van principes van het ontwerp lenen zich voor het uitwerking voor een andere historische tekst en context.

Met het oog op actualisering is herhaling in de huidige onderwijscontext van belang. We leven inmiddels in 2023, 15 jaar later, een aanpassing van relaties met o.a. de contexten van leerlingen is nodig.

Actualisering geldt ook voor het betrekken van inzichten uit recent onderzoek naar literatuuronderwijs en de literaire ontwikkeling (bv Witte, Cornellissen) en benaderingswijzen in literatuuronderwijs. De opbrengsten van Deci en Ryan (2000) zouden we nu expliciet kunnen gebruiken.

Tot slot zou het onderzoek zelf zou nu anders uitgevoerd kunnen worden, denk aan het gebruik van een hardopdenkprotocol, het coderen van de data uit de kwalitatieve gesprekken, meer aandacht voor de attitudes en overtuigingen in de vaksectie, een gestructureerder evaluatie van opbrengsten.



Verbinding met het Handboek Didactiek Nederlands en de rubriek Zo Kan Het Ook



Handboek

Dijk, Y. van (2021). Intertekstualiteit. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via [https://didactieknederlands.nl/handboek/2021/11/intertekstualiteit/]

Van Steensel, R. (2021). Leesmotivatie en leesweerstand. Deel 1: theorieën over leesmotivatie. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via [https://didactieknederlands.nl/handboek/2021/10/leesmotivatie-en-leesweerstand-deel-1-theorieen-over-leesmotivatie/]

Meijer Drees, M. & Mantingh, E. (2020). Historische letterkunde deel 1: historische literatuur. Didactiek Nederlands – Handboek. Geraadpleegd [datum] via [https://didactieknederlands.nl/handboek/2020/12/historische-letterkunde-deel-1-historische-literatuur/].

Meijer Drees, M. & Mantingh, E. (2020). Historische letterkunde deel 2: Literatuurgeschiedenis. Didactiek Nederlands - Handboek. Geraadpleegd [datum] via https://didactieknederlands.nl/handboek/2020/12/historische-letterkunde-deel-2-literatuurgeschiedenis/.- De ontwikkeling van literaire competentie I t/m IV – Cornelissen en Witte

Cornelissen, G. & Witte, T. (2022). De ontwikkeling van literaire competentie in het onderwijs. Deel 1: Literaire competentie. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via: [https://didactieknederlands.nl/handboek/2022/12/de-ontwikkeling-van-literaire-competentie-in-het-onderwijs-deel-1-literaire-competentie/]

Cornelissen, G. (2022). De ontwikkeling van literaire competentie in het onderwijs. Deel 2: Niveaus van literaire competentie in groepen 7 en 8. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via: [https://didactieknederlands.nl/handboek/2022/12/de-ontwikkeling-van-literaire-competentie-in-het-onderwijs-deel-2-niveaus-van-literaire-competentie-in-groepen-7-en-8/]

Witte, T. (2022). De ontwikkeling van literaire competentie in het onderwijs. Deel 3: Niveaus van literaire competentie in het voortgezet onderwijs. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via: [https://didactieknederlands.nl/handboek/2022/12/de-ontwikkeling-van-literaire-competentie-in-het-onderwijs-deel-3-niveaus-van-literaire-competentie-in-het-voortgezet-onderwijs/]

ornelissen, G & Witte, T. (2022). De ontwikkeling van literaire competentie in het onderwijs. Deel 4: Naar een doorlopende leerlijn voor het literatuuronderwijs. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via: [https://didactieknederlands.nl/handboek/2022/12/de-ontwikkeling-van-literaire-competentie-in-het-onderwijs-deel-4-naar-een-doorlopende-leerlijn-voor-het-literatuuronderwijs/]



Zo kan het ook:

Schrijvers, M. (2019). Persoonlijke voorkennis en ervaringen activeren bij fictie- en literatuuronderwijs. Didactiek Nederlands – Zo kan het ook. Geraadpleegd [datum] via https://didactieknederlands.nl/zokanhetook/2019/04/persoonlijke-voorkennis-en-ervaringen-activeren-bij-fictie-en-literatuuronderwijs/

Koek, M. (2019). Eerste stap naar reflectie op literatuur. Didactiek Nederlands – Zo kan het ook. Geraadpleegd [datum] via https://didactieknederlands.nl/zokanhetook/2019/04/eerste-stap-naar-reflectie-op-literatuur/

- https://didactieknederlands.nl/zo-kan-het-ook/2022/09/__trashed-2/

De Kleijn, A. (2022). Boekenclub in de klas. https://didactieknederlands.nl/zo-kan-het-ook/2022/09/__trashed-2/